Garapen Jasangarrirako Helburuen aurrerapenaren neurketa
1. Aurrerapenaren neurketa
Aurrerapena informazio fidagarriarekin neurtu eta jarraipena egitea funtsezkoa da Euskal Autonomia Erkidegoa GJHak lortzeko bidean aurrera nola doan ulertzeko.
Adierazle bakoitzaren aurrerapena hurbiletik neurtzeak erakusten du non ari garen aurrera egiten, eta zer arlotan ez den aurrerapenik lortzen ari eta zertan zentratu behar diren ahaleginak. Horrez gain, aukera ematen du Euskal Autonomia Erkidegoa 2030 Agenda nola gauzatzean ari den modu ireki eta gardenean jakinarazteko. Jarraipen-txostena helburu desberdinak lortzeko politiken eta ekintzen arrakasta hobeto ulertzeko tresna izan daiteke. Halaber, seinale argia izan daiteke, ebidentzian oinarritutako politika eraginkorrak doitu edo garatu ahal izateko, eta hala, helburuak lortzen direla bermatzen laguntzeko.
2. Metodologia
Ebaluazio sinple eta gardena egiteko asmoz, Nazio Batuen Estatistika Dibisioak erabiltzen duen
aurrerapenaren neurketari buruzko ohar teknikoan oinarritutako metodologia garatu da.
GJHen aurrerapena ebaluatzean, zenbait daturen noranzko normatiboak adierazten du haien balioarentzat nahi den emaitza. Balio altuago bat desiragarria da noranzko normatibo gero eta handiagoa duten datu-serieetarako; kontrakoa gertatzen da noranzko normatibo gero eta txikiagoa dutenetarako. Adierazle edo serie bakoitzerako nahi den helbidea 2024ko aurrerapenaren neurketari buruzko ohar teknikotik hartu da.
Adierazle batek hainbat datu-serie eta/edo desagregazio izan ditzake (adina, sexua, kokapena, etab.). Kasu horietan, aurrerapena ebaluatzeko, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanle guztiak hobekien islatzen dituzten serieen eta desagregazioen datuak baino ez dira hautatzen.
Nazio Batuek mundu osorako ezarritako helburua aplikatzen da Euskal Autonomia Erkidegoan.
Ebaluazioak puntuazio bat ematen dio adierazle bakoitzari. 2030erako zenbakizko helburuak dituzten adierazleak eta ez dituztenak bereizten dira.
2.1 2030erako helburu-balioak dituzten adierazleak
2030erako helburu-balioak dituzten adierazleentzat, gutxienez bi datu-puntu desberdin baldin badituzte (bat oinarri-lerrorako, normalean 2015, eta beste bat azken urterako), hazkunde-tasen kalkuluaren bidez puntuazio bat esleitzen zaie. Horretarako, lehenik eta behin, erreferentzia-urtearen (b) eta datuak eskuragarri dauden azken urtearen (t) arteko urteko hazkunde-tasa konposatu erreala (𝐶𝐴𝐺𝑅𝑎) kalkulatzen da:
\[CAGR_{a} = \left( \frac{v_{t}}{v_{b}} \right)^{\frac{1}{t-b}} - 1\]Ondoren, aurreko urratseko 𝐶𝐴𝐺𝑅𝑎 erabiltzen da seriean 2030erako espero den balioa (𝑣2030𝑒) estrapolatzeko, egungo aurrerabide-erritmoari eusten zaiola suposatuz:
\[v_{2030}^{e} = v_{t} \times (1 + CAGR_{a})^{2030 - t}\]Azkenik, serieari puntuazio bat ematen zaio, irizpide hauen arabera:
| Puntuazioa | Baldintza |
|---|---|
| 3 | $\frac{v_{2030}^{e} - v_{b}}{v_{2030} - v_{b}} \geq 0.95$ |
| 2 | $0.10 \leq \frac{v_{2030}^{e} - v_{b}}{v_{2030} - v_{b}} < 0.95$ |
| 1 | $\frac{v_{2030}^{e} - v_{b}}{v_{2030} - v_{b}} < 0.10$ |
Non:
𝑏 da oinarri-urtea (normalean 2015)
𝑡 da datua eskuragarri dagoen azken urtea (adibidez: 2022)
𝑣𝑏 da oinarri-balioa b urtean
𝑣𝑡 da 𝑡 azken urteko balioa
$𝑣_{2030}$ da 2030erako helburu-balioa
$𝑣_{2030}^{e}$ da 2030erako espero den balioa
2.2 Zenbakizko helburu-baliorik gabeko adierazleak
2030erako helburu-baliorik ez duten eta gutxienez bi datu-puntu dituzten adierazleei puntuazio bat ematen zaie, urteko hazkunde-tasa konposatua kalkulatuz. Lehenik, oinarrizko lerroaren (b) eta datuak eskuragarri dauden azken urtearen (t) arteko urteko hazkunde-tasa konposatu erreala kalkulatzen da:
\[CAGR_{a} = \left( \frac{v_{t}}{v_{b}} \right)^{\frac{1}{t - b}} - 1\]Ondoren, serieari puntuazio bat ematen zaio, irizpide hauen arabera:
Igoera desiragarria bada:
| Puntuazioa | Baldintza |
|---|---|
| 3 | $\text{CAGR}_{a} \geq 0.02$ |
| 2 | $0.005 \leq \text{CAGR}_{a} < 0.02$ |
| 1 | $\text{CAGR}_{a} < 0.005$ |
Jaitsiera desiragarria bada:
| Puntuazioa | Baldintza |
|---|---|
| 3 | $\text{CAGR}_{a} \leq -0.02$ |
| 2 | $-0.02 < \text{CAGR}_{a} \leq -0.005$ |
| 1 | $\text{CAGR}_{a} > -0.005$ |
Kasu batzuetan, serieko balioak hazkunde-tasak dira (adibidez, 8.1.1 adierazlea: biztanleko BPGren urteko hazkunde-tasa). Hazkunde-tasen CAGR kalkulatzeak ez luke zentzurik, eta adituen irizpidea erabiltzen da puntuazioa esleitzeko.
2.3 Aurrerapen-kategoriak
Hona hemen esleitutako aurrerapen-kategoriak:
| Puntuazioa | Kategoria | Sinboloa |
|---|---|---|
| 3 | Xedea lortuta edo lortzeko bidean |  |
| 2 | Arrazoizko aurrerapena, baina bizkortu egin behar da |  |
| 1 | Geldialdia edo atzerakada |  |
| - | Ebaluatu gabe |  |
2.3.1 Xedea lortuta edo lortzeko bidean
Xedea lortu da, edo 2030erako lortzeko bidean dago.
2.3.2 Arrazoizko aurrerapena, baina bizkortu egin behar da
Adierazlean aurrera egin da, baina 2030ean xedea lortu ahal izateko, aurrerapena bizkortu egin behar da.
2.3.3 Geldialdia edo atzerakada
Ez da aurrerapenik izan edo atzera egin da eta ez da espero 2030ean xedea lortzea.
2.3.4 Ebaluatu gabe
Kasu batzuetan, ezinezkoa da aurrerapena modu fidagarrian edo objektiboan neurtzea:
- Euskal Autonomia Erkidegorako eskuragarri dagoen adierazlea Nazio Batuen adierazle ofizialaren metodologiarekin lerrokatuta ez dagoenean. Kasu horietan proxy edo ordezko neurketa bat erabiltzen da, baina batzuetan ez du gauza bera neurtzen.
- Aurrerapena ebaluatzeko denborazko serie nahikorik ez dagoenean.
- Testuingurutik kanpoko ebaluazioa ezinezkoa denean, gaiaren konplexutasuna dela eta. Adibidez, 2.c.1 adierazlearen kasua da (Elikagaien prezioen anomalien adierazlea). Adierazle honek neurtu nahi duten herrialde batek egiten duena merkatuen prezioak egonkor mantentzeko, baina nazioarteko egoeragatik prezioak asko igotzen direnean (adibidez, 2023-2024an), herrialdeak ez du ahalmen handirik prezioei eusteko.
2.3.5 Datu eskuragarririk ez
Gaur egun ez dago adierazle horretarako daturik, baina iturri desberdinak aztertzen ari dira laster datuak emateko.
2.3.6 Ez aplikagarria
Adierazle batzuk ezin dira Euskal Autonomia Erkidegoan aplikatu, hainbat arrazoi direla medio:
- Ez dagokio, garapen-mailagatik: adibidez, 10.6.1 adierazlea Garapen bidean dauden herrialdetako kideen eta boto-eskubideen proportzioa nazioarteko erakundeetan, ez da egokia Euskadirentzat, ez baita garapen bidean dagoen herrialdea.
- Neurtu nahi dena, ez dago edo ez da esanguratsua: adibidez, 3.3.3 adierazlea Malariaren intzidentzia 1.000 biztanleko, ez da aplikagarria, gaixotasun tropikala baita, Euskadin ez dagoena.
- Euskadiri ez dagokion arau edo egitura instituzional bati buruzkoa da: adibidez, 12.4.1 adierazlea Hondakin arriskutsuei eta beste produktu kimiko batzuei buruzko nazioarteko ingurumen-akordio aldeaniztunetan konpromisoak eta informazioa transmititzeko betebeharrak betetzen dituzten alderdien kopurua, akordio horietako bakoitzean eskatzen den bezala, estatuek sinatutako nazioarteko akordio bati dagokio, eta, beraz, ezin zaio Euskadiri aplikatu.
- Neurketa globaleko adierazleak dira: adibidez, 17.10.1 adierazlea Munduko batez besteko muga-zerga haztatua.
2.4 Kontsiderazioak eta salbuespenak
Datuen izaera dela eta, zenbait gogoeta eta salbuespen definitu dira:
- Azken urteko balioak helburua betetzen duenean, xedea lortu dela ulertuko da, azken urteetako joera gorabehera.
- Azken urteko balioa % 0 edo % 100 ingurukoa denean ( % 1eko gehieneko aldea), helburua hori izanik, xedea lortu dela ulertuko da.
- 2015ean daturik ez dagoenean, 2015aren ondoren edo aurretik eskuragarri dagoen lehen urtea erabiltzen da, gutxienez 2 balio izatea ahalbidetzen duena.
- Ez bada helburu datarik zehazten, suposatuko da 2030 dela helburu epea.
- Helburu urtea iragana bada, helmugako metodologia erabiliz ebaluatzen da (y) helmugako urtera arte.
- Gutxienez bi urteko datuak behar dira aurrerapen-neurria kalkulatzeko.
- Aurrerapen-estimazioek errealitatea gehiegi sinplifikatzen dute. Beharrezkoa da aurrerapenari testuingurua ematea beste informazio batzuekin.
- Datuek politiken eragina islatzeko denbora behar da; denbora-seriea zenbat eta luzeagoa izan, orduan eta hobea izango da aurrerapena neurtzeko metodologia.
- Adierazle bitarrei bi kategoria hauetako bat esleituko zaie: a. Baiezkoa bada, “Xedea lortuta”. b. Ezezkoa bada, “Geldialdia edo atzerakada”.
- Salbuespen espezifikoak:
| Adierazle zk. | Adierazlearen izena | Xedea |
|---|---|---|
| 1.a.2 | Oinarrizko zerbitzuetara (hezkuntza, osasuna eta gizarte-babesa) bideratzen den guztizko gastu publikoaren proportzioa | Xedetzat hartu da EBko batez bestekoa adierazlean |
| 5.4.1 | Etxeko lanetan eta ordaindu gabeko laguntzan emandako denboraren proportzioa, sexuaren, adinaren eta kokapenaren arabera banakatuta | Guraso-funtzioak eta familia-erantzukizunak modu ekitatiboan banatzeko helbururantz egindako aurrerapena kalkulatu ahal izateko, emakumeen eta gizonen denbora-proportzioaren arteko erlazioa balioesten da, 1eko balioa helburu desiragarritzat hartuta |